یادداشت، 10 نکته در خصوص توافق اردوغان پوتین درباره ادلب
به گزارش مجله سینمایی گوگوریو، ترکیه با درنظرداشتن احتمال شکست آتش بس موجود که البته حتمی به نظر می رسد رایزنی های خود را با آمریکا و اروپا افزایش خواهد داد و طبیعی است که در این رایزنی ها دست به امتیازدهی هایی بزند.
به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، روز گذشته پس از قریب به یک هفته تنش در فضای سیاسی ترکیه و نیز شکننده شدن شرایط سیاسی منطقه، اردوغان به ملاقات پوتین رفته است و توافق نامه ای 2ماده ای که البته قرار است هیئت های کارشناسی در هفته های آینده به روی آن به توافق بیشتری برسند از سوی دو طرف خوانده شد.
طبیعی است که همچون گذشته رسانه های ترکیه در پی قهرمان سازی اردوغان خواهند بود و آنچه را روز گذشته به روی آن توافق شد به معنای تحقق خواسته های آنکارا تعبیر خواهند کرد، اما توجه به گفته ها و تهدیدات اردوغان که از ماه پیش میلادی شروع شده بود و با کشته شدن 34 سرباز و افسر ترک در ادلب به اوج خود رسید فاصله قابل توجهی دارد.
در این بار توجه به چند نکته می تواند مفید باشد:
- کشته شدن سربازان ترکیه در سوریه شوک سنگین و غیرمترقبه ای برای اردوغان بود. سردرگمی نه ساعات، که روزهای اولیه دولت در قبال مسئله بهترین نشانه برای این شوک است. در حالی که در کوچکترین مسئله دستگاه ریاست جمهوری وارد عمل شده و در عالی ترین سطوح اقدام به اعلام موضع می نماید، اما تا 48 ساعت هیچ واکنش رسمی از سوی دولت بیان نشد و نخستین واکنش اردوغان که در یک سخنرانی درون حزبی بود این مسئله را کنار مسائلی همچون تورم و موفقیت های حزب در راه سازی و... عنوان نمود. حزب عدالت و توسعه از برگزاری نشست اضطراری در مجلس خودداری و جلسه غیرعلنی را موکول به یک هفته بعد (سه شنبه هفته جاری) کردند.
نکته جالب ماجرا فضای رسانه ای بود که اردوغان برای ایجاد درگیری سیاسی در کشور ایجاد کرد و کمال کلیچدار اوغلو را به عنوان هدف حملات خود و جبهه رسانه ای تحت امرش قرار داد. کسانی که با تاکتیک های سیاسی اردوغان آشنا هستند، می دانند که شیوه موضوع تراشی برای رسانه ها و تحریف افکار عمومی به سوی مسئله ای که خصوصاً دعوای سنتی لائیک اسلامگرا را به همراه دارد بهترین شیوه او برای مغفول گذاشتن مسائل حیاتی است. این سیاست نهایتاً چهارشنبه این هفته به درگیری فیزیکی سخت و کمتر دیده شده ای میان نمایندگان مجلس منجر شد تا فضاسازی لازم برای از یاد بردن حادثه اصلی به اوج خود برسد.
- اردوغان برای نخستین بار پس از این حادثه به صورت ضمنی به استیصال آنکارا در قبال مسئله ادلب و سوریه اشاره نمود. مسائلی همچون شیوه تمایز میان تروریست ها و کسانی که آنکارا آنها را مخالفین مسلح می داند، موج پناهجویان به سوی ترکیه و بحران امنیتی ناشی از فرار مسلحین به سوی ترکیه از جمله مسائلی است که در سخنرانی های اردوغان و مقامات دولتی به صورت ضمنی و یا آشکار به آن اشاره شد.
- اصل سفر اردوغان به مسکو در حالی که بسیاری از رسانه های ترک و نیز افکار عمومی این کشور نیروهای روسی را مسئول کشته شدن این سربازان می دانند خود یک گام حیثیتی سنگین برای اردوغان بود. بسیاری از کارشناسان رسانه ای معتقدند روسیه حتی اگر مباشرت در حمله نداشته باشد با درز اطلاعات گشت زنی های نیروهای ترک به دمشق و نیز چشم پوشی از حملات آنها، مسئول مستقیم شرایط موجود است. در نخستین واکنش های وزرای خارجه و دفاع ترکیه نیز اظهاراتی با این مضمون بیان شد اما به یک باره در حالی که اردوغان در پی رایزنی با مقامات آمریکایی و اروپایی بود از تصمیم خود برای سفر به روسیه اطلاع داد.
- اردوغان با استفاده از بحران به وجودآمده در پی باز کردن پای ناتو و آمریکا به مسئله ادلب و شروع مرحله ای جدید در مسئله سوریه بود که در این موضوع نیز شکست قابل توجهی را تجربه کرد. مسئله قابل توجه در این موضوع عقب نشینی او از اظهارات پرتکرار و مشهور خود مبنی بر این که آمریکایی ها از هزاران کیلومتر دورتر برای چه باید به منطقه ما بیایند؟ است. او این بار از همان آمریکایی ها درخواست مداخله کرد که البته با پاسخ منفی واشنگتن روبرو شد. جنبه حیثیتی این مسئله که اردوغان از ناتو و آمریکا درخواست مشارکت کرد فارغ از پاسخ آنها مسئله ای است که تا ماهها گریبانگیر اردوغان خواهد بود.
- استفاده ابزاری از پناهندگان که همیشه آنکارا از آن به عنوان نشانه ای از بزرگواری و سخاوت خود یاد می کرد دیگر کارکرد نخواهد داشت. اگرچه در این مسئله یونان و اتحادیه اروپا نیز لکه ننگ فراموش ناشدنی ای را در کارنامه خود قرار دادند اما ترکیه نیز نشان داد که از انسانی ترین مسائل برای فشار سیاسی بر طرفهای مقابل خود استفاده می نماید و آن چنان که تا پیش از این بیان می کرد قائل به استانداردهای مهاجرین و انصار عصر رسول الله(ص) نیست!
- اردوغان چند هفته پیش از این (15 فوریه) تأکید نموده بود که اگر نیروهای سوری به پشت مناطق دیده بانی ارتش ترکیه بازنگردند تمام اقدامات ممکن را انجام خواهد داد. اما در توافق روز گذشته هیچ نشانه ای از این خط قرمز ترکیه وجود ندارد و خواسته 30کیلومتری آنکارا عملاً نادیده گرفته شده است، یعنی در این مسئله نیز ترکیه از آنچه گفته بود عقب نشینی کرد.
- بی شک توافق نامه روز گذشته همچون توافقات پیشین در رابطه با ادلب توافقی موقت است و هیچ امیدی به تداوم آن وجود ندارد. همچنان که در همان 6 ساعتی که طرفین در حال مذاکره بودند بی آنکه کاهشی در درگیری ها وجود داشته باشد جنگ تمام عیار در منطقه ادامه داشت، در واقع همه متوجه این حقیقت هستند که در این مرحله این صحنه میدانی است که معین کننده است و مذاکرات سیاسی صرفاً فضایی برای تنفس نیروها ایجاد می نماید. توافقنامه دیروز نیز صرفاً اقدامی اولیه برای حل موقت یک خونریزی بود و از آن نمی توان به عنوان یک درمان همیشگی یاد کرد. در همان سخنرانی کوتاه چنددقیقه ای دو رئیس جمهور در حالی که پوتین نیروهای تروریست را عامل بر هم زدن شرایط منطقه دانسته آنها را مسبب نقض آتش بس معرفی کرد، اما اردوغان دولت دمشق را به عنوان متهم اصلی ماجرا مورد اشاره قرار داد. همین سخنرانی های چنددقیقه ای نشانه ای از عمق اختلافات بنیادین در نوع خوانش صحنه بود. تجربه نشان داده است زمانی که خوانش طرفین در یک موضوع دارای اختلافات بنیادین است چاره ای جز پاک کردن صحنه و برپایی نظمی نوین که امکان خوانشی چندگانه نداشته باشد وجود ندارد.
- ترکیه با در نظر داشتن احتمال شکست آتش بس موجود که البته حتمی به نظر می رسد رایزنی های خود را با آمریکا و اروپا افزایش خواهد داد و طبیعی است که در این رایزنی ها دست به امتیازدهی هایی بزند. شب گذشته فقط ساعتی پس از اعلام توافق، جورج سوروس خواهان حمایت از ترکیه شد. این اظهارات را می توان به عنوان پالسی مهم از جبهه غرب دانست.
- مسئله ادلب فضای رسانه ای و آزادی بیان ترکیه را نیز تحت تأثیر خود قرار داده فضای کشور را محدودتر کرد. در حالی که تعدادی فعال توییتری صرفاً به دلیل ترجمه اخبار رسانه های ناهمسو با سیاست های آنکارا در همان روز نخست کشته شدن سربازان ترک دستگیر و زندانی شدند، روز گذشته نیز یکی از شناخته شده ترین پایگاه های خبری کشور به دلیل انتقاد از سیاست های دولت در قبال این مسئله فیلتر شد. این واکنش های تند دولت نشان دهنده حرکت به سوی سیاست های انقباضی در فضای عمومی کشور است.
- فارغ از مسئله ادلب اردوغان به جهت سیاسی در شرایط شکننده ای واقع شده است. بحران مالی، بحران بیکاری، بحران پناهجویان، کشته شدن هرروزه سربازان در مناطق مختلف و بحران های دیپلماتیک همگی او را در شرایط سختی قرار داده است. او در چنین مواقعی در سیاست داخلی تندخوتر و در سیاست خارجی اهل نرمش می گردد. اکنون نیز همین پارادایم تکراری رخ خواهد داد. در حالی که او نسبت به مخالفان داخلی سختگیرتر شده و خواهد شد حاضر به کرنش در برابر همه حتی بشار اسد خواهد شد. او دقیقاً لحظاتی پس از انتها قرائت متن توافقنامه از سوی وزیر خارجه اش در حضور لاوروف در حالی که بی خبر از باز بودن میکروفون ها بود از چاووش اوغلو پرسید: آیا این موارد به اطلاع اسد هم رسید؟ این نشان می دهد او حاضر به هر کاری است تا فقط به عنوان فرد شکست خورده ماجرا به چشم نیاید!
بهروز سالوسی کارشناس مسائل ترکیه و روسیه
+