فرود آوردن هواپیما در مواقع اضطراری - مجله سینمایی گوگوریو

تا به حال فکر نموده اید اگر در هواپیما نشسته باشید و ناگهان خلبان از هوش برود، چه کاری ازدست شما ساخته است؟ اگر شخص دیگری نباشد که بتواند هواپیما را هدایت کند، امنیت شما به تصمیمات مهمی بستگی دارد که در آن لحظه اتخاذ می کنید. البته در این لحظه اگر قرار باشد شما هواپیما را به زمین بنشانید، حتماً طی این فرآیند به وسیله شخص دیگری به وسیله بی سیم هدایت خواهید شد.

شاید با خودتان فکر کنید که این سناریوها مربوط به فیلم های سینمایی است و فقط در سینما و تلویزیون اتفاق می افتد، یا اینکه هیچ شخصی بدون تمرین خلبانی قادر نیست یک هواپیما را فرود بیاورد؛ اما با اندکی مهارت ابتدایی و هدایت از طرف برج مراقبت چنین چیزی واقعاً ممکن است.

بخش اول: اقدامات اولیه

1. روی صندلی خلبان بنشینید. کاپیتان ها معمولاً روی صندلی سمت چپ می نشینند، زیرا از روی این صندلی تمرکز بیشتری روی ادوات و تجهیزات پروازی (مخصوصاً در هواپیماهای تک موتوره و سبک تر) وجود دارد. کمربند ایمنی خود را ببندید. البته زیاد هم نگران نشستن روی صندلی سمت چپ یا راست نباشید، چون تمام هواپیماها در هر دو سمت کابین خلبان تجهیزات پروازی را دارند و به هر حال شما می توانید از هر دو سمت هواپیما را روی زمین بنشانید. مواظب باشید! هنوز نباید به تجهیزات کنترلی دست بزنید، در چنین حالت هایی خلبان اتوماتیک کنترل امور پرواز را در دست دارد.

• مطمئن شوید که خلبان (که الان بیهوش است) ناگهان روی یوک هواپیما (چیزی معادل فرمان در اتوموبیل) و دیگر تجهیزات روی پنل نمی افتد. ممکن است برخی هواپیماها برای کنترل هواپیما به یک دسته (استیک) مجهز شده باشند که معمولاً در سمت چپ صندلی خلبان است.

2. یک نفس عمیق بکشید، احتمالاً شما تحت تاثیر حساسیت و جدیت موقعیتی هستید که در آن گرفتار شده اید. تنظیم عمل دم و بازدم به شما یاری می نماید تمرکز بیشتری روی موضوع داشته باشید و در نتیجه تصمیمات بهتری بگیرید. پس یک نفس عمیق بکشید تا به بدن خود این پیام را بدهید که همه چیز تحت کنترل شما است.

3. هواپیما را صاف کنید. اگر ارتفاع هواپیما به طور محسوسی در حال کم یا زیاد شدن است یا هواپیما به سمت چپ یا راست کج شده، سعی کنید با در نظر گرفتن افقی که روبروی شما است آن را به حالت مستقیم برسانید. بالاخره این همه سال بازی های ویدئویی باید یک جا به کار شما بیایند.

• دنبال شرایط سنج (Attitude Indicator) هواپیما بگردید. این نشانگر در برخی هواپیماها با نام افق مصنوعی (Artificial Horizon) معین شده است و یک نشانگر با دو بال هواپیما است که تصویری از افق در پس زمینه آن وجود دارد. بالای نشانگر به رنگ آبی (به نشانه آسمان) و پایین آن قهوه ای است. در برخی هواپیماهای پیشرفته که سیستم های پیچیده تری دارند شرایط سنج روی یک صفحه کامپیوتری که مقابل خلبان قرار گرفته است نمایش داده می گردد. در هواپیماهای قدیمی تر این نشانگر در وسط بالاترین ردیف تجهیزات قرار گرفته است. در هواپیماهای مدرن صفحه مانیتوری روبروی شما قرار خواهد داشت که به آن نمایشگر اصلی پرواز (Primary Flight Display) یا به اختصار PFD می گویند. وظیفه این سیستم، نمایش اطلاعات حیاتی مثل سرعت هوایی (IAS) به واحد گره (Knots)، سرعت زمینی (GS) که باز هم به همان واحد گره محاسبه می گردد، ارتفاع (به واحد پا) و جهت حرکت می باشد. این نمایشگر بعلاوه شرایط روشن یا خاموش بودن خلبان اتوماتیک را هم با عبارت های AP (برای روشن بودن) یا CMD نشان می دهد.
• شرایط استقرار هواپیما (صعودی یا نزولی) و بعلاوه جهت حرکت به چپ و راست را درست کنید تا بال های مینیاتوری هم سطح افق قرار بگیرند. اگر وقتی به کابین رسیده اید بال ها در حالت تعادل بودند به چیزی دست نزنید و مستقیماً سراغ مرحله بعد بروید. اما اگر هواپیما در حالت متعادل نیست با استفاده از یوک یا استیک آن را به تعادل برسانید، کشیدن یوک به سمت خودتان دماغه هواپیما را بالا می آورد و اگر آن را به جلو فشار دهید دماغه پایین می رود. برای مستقیم کردن مسیر هواپیما از چپ یا راست هم خیلی ساده با چرخاندن یوک می توانید این کار را انجام دهید. البته در نظر داشته باشید همزمان با چرخاندن یوک باید فشار اندکی هم در جهت مخالف به یوک وارد کنید تا از ارتفاع هواپیما کاسته نگردد.

4. خلبان اتوماتیک را روشن کنید. اگر سعی داشتید مسیر پرواز را درست کنید، پیش از این کار حتماً خلبان اتوماتیک را خاموش نموده بودید. شما باید پس از تصحیح مسیر پرواز با فشار دادن دکمه ای که روی آن عبارت های AUTOPILOT، AUTOFLIGH، AFS یا AP نوشته شده است، خلبان اتوماتیک را مجدداً درگیر کنید. در هواپیماهای مسافربری این دکمه معمولاً در مرکز پنل ادوات کنترل قرار گرفته تا هر دو خلبان هواپیما به آن دسترسی داشته باشند. بیشتر خلبانان پس از بلند شدن هواپیما از زمین و رسیدن به ارتفاع مناسب خلبان اتوماتیک را روشن می نمایند.

• اگر روشن شدن خلبان اتوماتیک، باعث می گردد کنترل هواپیما از حالت عادی خارج گردد با دکمه هایی که روی یوک قرار دارند هواپیما را از حالت خلبان اتوماتیک خارج کنید. هواپیماها معمولاً به گونه ای طراحی شده اند که در اوضاع عادی در حالت پایدار قرار می گیرند و بیشتر افراد آموزش ندیده با دست زدن به ادوات کنترلی باعث به هم خوردن تعادل آن می شوند؛ پس معمولاً برترین راه برای نگه داشتن یک هواپیما در هوا دست نزدن به تجهیزات کنترلی است.

بخش دوم: فرایند فرود

1. درخواست یاری کنید. برای این کار باید دنبال میکروفون دستی بگردید که معمولاً در سمت چپ صندلی خلبان، دقیقاً زیر پنجره کناری قرار گرفته است. از این میکروفون مانند یک رادیوی باند شهری بهره ببرید. در صورتی که میکروفون را پیدا نکردید هدست خلبان را بردارید، دکمه روی آن را فشار دهید و در حالتی که دکمه را نگه داشته اید سه بار پشت سر هم عبارت Mayday را تکرار کنید و پس از آن دلیل درخواست یاری (مثلاً عدم هوشیاری خلبان) را بیان کنید. حواستان باشد که پس از آن دکمه را رها کنید تا بتوانید پاسخ برج مراقبت را بشنوید. یکی از مسئولان برج مراقبت فرودگاه به شما یاری خواهد نمود تا هواپیما را هدایت کنید و آن را فرود بیاورید. با دقت به حرف های آن فرد گوش کنید و برای پاسخ دادن به سؤال های او تمام توان خود را به کار بگیرید. با این کار برج مراقبت می تواند یاری بهتری به شما بکند.

• شما بعلاوه می توانید هدست خلبان را بردارید و دکمه ای که برای برقراری ارتباط (Push-to-talk یا PTT) روی یوک قرار گرفته است را فشار دهید. اما بهتر است این کار را نکنید چون دکمه خلبان اتوماتیک هم روی یوک قرار گرفته است و ممکن است این دو دکمه را با هم اشتباه بگیرید.
• سعی کنید روی همین فرکانسی که هستید درخواست یاری کنید، چون مطمئناً خلبان پیش از این روی همین فرکانس با کسی ارتباط داشته است. تماس خود را با عبارت Mayday شروع کنید. اگر پس از چند بار کوشش پاسخی دریافت نکردید و کاملاً با تعویض امواج آشنایی دارید می توانید فرکانس را روی 121/50 مگاهرتز تنظیم کنید. پس از برقراری تماس اگر متوجه شدید که نور قرمزی روی پنل در حال چشمک ردن است حتماً این موضوع را به برج مراقبت اطلاع دهید. زیر نور قرمز شرحاتی مثل ژنراتور (Generator) یا ولتاژ پایین (Low Voltage) نوشته شده است.
• اگر می توانید ترانسپوندر را پیدا کنید و عدد آن را روی 7700 تنظیم کنید. ترانسپوندر هواپیما معمولاً 4 پنجره برای وارد کردن اعداد بین 0 تا 7 دارد. 7700 یک کد برای مواقع اضطراری است و از این طریق مسئولین برج مراقبت به سرعت متوجه شرایط اضطراری شما خواهند شد.

2. هنگامی که با برج مراقبت صحبت می کنید از علامت اختصاری هواپیما بهره ببرید. این علامت اختصاری معمولاً روی پنلی که مقابل شما قرار گرفته است نوشته می گردد (البته محل دقیقی برای نوشتن این کد وجود ندارد اما اگر روی پنل نگاه کنید حتماً آن را پیدا می کنید). اعلام کردن این معینه، اطلاعات مناسبی در اختیار برج مراقبت قرار می دهد تا بتوانند شما را بهتر هدایت نمایند.

3. با سرعتی مطمئن هواپیما را پیش ببرید. نشانگر سرعت هواپیما معمولاً در قسمت بالایی سمت چپ پنل قرار گرفته است و با عبارت های ASI ، Airspeed یا Knots معین شده است. پس از پیدا کردن آن به صورت مدام سرعت را آنالیز کنید. یک هواپیمای دو نفره نباید با سرعتی کمتر از 70 گره (Knots) حرکت کند و یک هواپیمای بزرگ (Jumbo) را نباید به سرعت کمتر از 180 گره برسانید. در هر صورت سعی کنید تا دریافت یاری به وسیله بیسیم، نشانگر سرعت را در محدوده سبزی که در صفحه نشانگر وجود دارد نگه دارید.

• اگر سرعت هواپیما بدون اینکه گاز را دستکاری نموده باشید افزایش پیدا کند یعنی شما دارید به سمت پایین حرکت می کنید، در این صورت در کمال آرامش یوک را به سمت خود بکشید. اگر هم سرعت هوایی شما در حال کاهش است به آرامی دماغه هواپیما را پایین بیاورید تا سرعت افزایش پیدا کند. مخصوصاً وقتی نزدیک به زمین هستید نگذارید سرعت هوایی خیلی کم گردد. این امر موجب می گردد که بال های هواپیما دیگر آن را روی هوا کنترل ننمایند.

4. ارتفاع را کم کنید. شخصی که از برج مراقبت با شما صحبت می نماید، حتماً شرح مختصری درباره مراحل فرود به شما خواهد داد و شما را به منطقه ای امن برای فرود هدایت می نماید. معمولاً شما به سمت باند فرودگاه هدایت می شوید اما ممکن است تحت شرایطی هم مجبور بشوید در جایی غیر از فرودگاه مثل یک مزرعه یا خیابان فرود بیایید. در این صورت از مناطقی که پست های برق، موانع طبیعی یا درختان زیادی وجود دارند دوری کنید.

• برای اینکه ارتفاع هواپیما را کاهش بدهید گاز را به عقب بکشید تا قدرت کاهش پیدا کند. در نظر داشته باشید گاز را تا جایی عقب بکشید که صدای موتور هواپیما تغییر کند و پس از آن دست نگه دارید. اهرم گاز معمولاً بین صندلی کاپیتان و یاری خلبان قرار گرفته است. اگر اهرم گاز را در آنجا ندیدید نگاهی به وسط سقف کابین در نزدیکی پنجره جلو بیاندازید. هیچ نسخه اصلی برای مقدار حرکت این اهرم تا رسیدن به قدرت مورد احتیاج وجود ندارد، ولی معمولاً مقدار حرکت اهرم نباید بیش از 0/6 سانتی متر باشد. سرعت هواپیما را در محدوده سبز نگه دارید، در این حالت دماغه هواپیما باید بدون تغییر در شرایط یوک به سمت پایین بیاید.
• اگر در حین کم کردن ارتفاع می بینید که باید مدام یوک را به عقب یا جلو بکشید تا حالت پایدار هواپیما را حفظ کنید، سراغ تریم (Trim) بروید زیرا بازی کردن با یوک می تواند بسیار خسته نماینده باشد و حواس شما را پرت کند. تریم یک فرمان به قطر 15 تا 20 سانتی متری است که در همان جهت اهرم های فرود می چرخد. محل قرارگیری آن هم معمولاً نزدیک به زانوهای شما در هر دو طرف است. رنگ آن سیاه است و روی آن برجستگی هایی وجود دارد. همین طور که به یوک فشار می آورید به آرامی تریم را بچرخانید. اگر فشار یوک بیشتر شد، تریم را در جهت مخالف بچرخانید. تا هنگامی که دیگر فشاری از جانب یوک به شما وارد نمی گردد به چرخاندن تریم ادامه بدهید.

5. فرود را شروع کنید. شما برای کم کردن سرعت هواپیما بدون از دست دادن قدرت بالا برنده ابزار زیادی مثل اسلایدها و فلپ ها را در دسترس دارید که کنار اهرم گاز قرار دارند. اگر اهرم فرود متحرک است، آن را پایین بیاورید. اگر اهرم فرود ثابت است یعنی همواره پایین است و لازم نیست شما کاری بکنید. اگر قرار است در آب فرود بیایید اهرم فرود را بالا نگه دارید.

• پیش از اینکه هواپیما زمین را لمس کند باید دماغه را بالا بکشید تا به اصطلاح پاشنه نشینی (flare) رخ بدهد و روی چرخ های اصلی به زمین بنشینید. این پاشنه نشینی برای هواپیماهای کوچک بین 5 تا 7 درجه و برای هواپیماهای بزرگتر 15 درجه است.
• اگر در حال هدایت یک هواپیمای بزرگ تجاری هستید و هواپیما امکان رانش معکوس دارد، آن را فعال کنید. در هواپیماهای بوئینگ دسته هایی پشت اهرم گاز وجود دارند. این دسته ها را تا آخر به عقب بکشید تا رانش به سمت جلو فعال گردد و در توقف هواپیما به شما یاری کند. اگر هیچ کدام از موارد بالا به شما یاری نکرد با سرعت هر چه تمام اهرم گاز را به عقب بگشید.
• اهرم گاز را تا نشانه ای که با عبارت Idle معین شده به عقب بکشید.
• با فشاری نرم به پدال ترمز، به آرامی ترمزها را درگیر کنید. به مقدار ای فشار وارد کنید که هواپیما بدون لغزیدن متوقف گردد.

6. به خودتان تبریک بگویید. به محض اینکه کسی به داد خلبان از هوش رفته برسد شما می توانید غش کنید! آفرین شما توانستید یک هواپیما را به زمین بنشانید. حالا وقت آن رسیده که اگر جرات این را دارید که دوباره سوار هواپیما شوید به فکر کلاس های خلبانی باشید، زیرا ظاهراً شما استعداد آن را دارید. اگر هم فکر می کنید استعدادش را ندارید یا دیگر از پرواز می ترسید، می توانید یک کتاب درباره این تجربه باور نکردنی بنویسید.

اگر قصد خرید بلیط هواپیما از شرکت های هواپیمایی داخلی یا خارجی را دارید، می توانید به وسیله موتور جستجوی پرواز خبرنگاران ، بلیط مقرون به صرفه هواپیما به مقصد مورد نظر خود را یافته و از فروشنده های معتبر تهیه کنید.