آب مجازی؛ معمایی بی جواب در بحران آب، صادرات و واردات باید بر مبنای آب مجازی صورت گیرد - مجله سینمایی گوگوریو

به گزارش خبرنگار ، برای تولید بسیاری از محصولات که حتی ممکن است به ذهنمان هم نرسد آب استفاده می شود؛ در تولید یک محصول، آب مجازی نقش مهمی دارد تا آن کالا به مرحله تکامل برسد.

صفت مجازی بدان معناست که بخش عمده آب مصرف شده در فرآیند تولید، در محصول نهایی وجود فیزیکی ندارد و در حقیقت بخش بسیار ناچیزی از آب مصرفی در پایان به عنوان آب واقعی در بافت محصول باقی خواهد ماند.

شرایط آب و هوایی، مکان و زمان تولید محصول، مدیریت و برنامه ریزی در میزان مصرف آب مجازی موثر است و قطعا مقدار آن در مورد یک محصول در مناطق مختلف متفاوت خواهد بود.

مصرف آب مجازی با توجه به پایین بودن بهره وری آب کشاورزی در ایران بسیار بالاست، بنابر این در شرایط کنونی باید بتوان تجارت آب مجازی را بیشتر کرد. در واقع در ایران با تجارت آب مجازی و واردات محصولات آب بَر، می توان مقدار آب مورد نیاز برای تولید آن ها را ذخیره کنند.

در تولید یک همبرگر ساده 2 هزار و 400 لیتر آب مصرف می شود که هیچگاه به این میزان توجه نشده است. در تهیه یک فنجان قهوه به ظاهر یک لیوان آب استفاده شده، اما باید گفت میزان آب مصرف شده در تهیه آن 140 لیتر است، همچنین میزان آب مجازی برای تهیه یک فنجان چای 35 لیتر است.

در نخستین ماه از سال 98 بیش از 517 هزار تن محصولات کشاورزی و صنایع غذایی از جمله پسته، هندوانه، خرما، خربزه، کلم، گوجه فرنگی، کیوی، چای، سیب تازه، پیاز و موسیر، سیب زمینی، خیار، گوشت مرغ و لبنیات به ارزش 355میلیون دلار به جهان صادر می شود که این میزان صادرات، نشان دهنده مصرف زیاد آب مجازی است که رقمی به بیش از میلیاردها دلار خواهد رسید.

محصولات کشاورزی آب بر نباید صادر شوند/صادرات سبزی و صیفی به چه قیمت؟

برای کاهش فشار وارده بر منابع آبی داخلی، بهره گیری بیشتر از استراتژی مبادله آب مجازی در واردات محصولات آب بَر مهم است که این امر نیز وابستگی منابع غذایی به واردات را بیشتر خواهد کرد؛ با توجه به موانع و محدودیت های برخورداری از آب نامحدود در جوامع، لازم اسـت الگوی مصرف این ماده حیاتی اصلاح شود که مفهوم آب مجـازی از ایـن تفکر پایه شـکل گرفته است.

کنترل آب مصرفی نیاز به برنامه ریزی دارد

علی اکبری عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی در گفت وگو با خبرنگار ، با بیان اینکه امروزه برنامه ریزی برای تجارت آب مجازی به برنامه های اصلی تمامی کشور ها مبدل شده است، گفت: برای کنترل مصرف آب مجازی باید برنامه ریزی هایی صورت گیرد تا بتوان در استفاده از آن صرفه جویی کرد.

او بیان نمود: دولت و مجلس در کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی برای کنترل منابع آبی بحث هایی دارد؛ مجلس نه تنها در مصرف آب مجازی، آب صنعتی و شهری بلکه در کشت فراسرزمینی نیز تاکید دارد و پیشرفت هایی در این باره اجرا شده که نیاز به مدیریت دارد.

عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس ادامه داد: برای جلوگیری از مصرف بیش از اندازه آب مجازی ابلاغیه هایی صادر شده و در این باره در استان های شاقتصادی در کشت برنج توصیه هایی اجرا شده است، همانطور که می دانید در تهیه یک کیلوگرم برنج 2 هزار و 500 لیتر آب مصرف می شود و اگر بتوانیم این میزان را کم کنیم قطعا در مصرف آب می توان صرفه جویی کرد.

بحران آب جدی است اما برای حل آن چاره اندیشی نمی شود

اکبری افزود: همچنین محدودیتی برای کشت ذرت پیش آمده است که طبق ابلاغیه، باید کشاورزان الگوی کشت را نیز تغییر دهند؛ علاوه بر این محصولات شور و گیاهی که نیاز زیادی به مصرف آب دارند نیز باید متناسب با محل کاشت، تا بتوان در مصرف آب صرفه جویی کرد.

چرا مجلس در مدیریت مصرف آب مجازی محدودیتی ایجاد نمی کند؟

حسن بهرام نیا عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در گفت وگو با خبرنگار ، با اشاره به مصرف آب مجازی و هدر رفت مقدار زیادی آب از این طریق، گفت: در کمیسیون انرژی مجلس از دیرباز در مدیریت مصرف آب مجازی توصیه هایی شده است؛ با مدیریت در مصرف آب مجازی می توان صرفه جویی های زیادی کرد.

به گفته بهرام نیا در کشور های توسعه یافته مفهوم آب مجازی بیش از سه دهه است مورد توجه قرار گرفته است و باید بتوان مصرف آب مجازی را کنترل کرد.

عضو کمیسیون انرژی مجلس در پاسخ به این سوال که چرا مجلس در مدیریت مصرف آب مجازی محدودیتی ایجاد نمی کند؟ گفت: این روزها به دلایل مختلفی مردم گرفتار هستند و اگر بخواهیم بیش از حد به یک سری مطالب بپردازیم زندگی ها تحت شعاع قرار می گیرد و ممکن است دغدغه ها افزایش یابد، از این رو اجباری به رسیدگی علنی به مصرف آب مجازی نداریم.

به گفته بهرام نیا ورود به مقوله مدیریت مصرف آب مجازی در شرایط فعلی نیاز به کارشناسی دارد و کاری زمان بر است، بنابر این نیاز به بررسی بیشتری دارد و نمی توان به سرعت به این موضوع رسیدگی کنیم.

چالشی جدید در بحث آب مجازی

وحید شقاقی شهری اقتصاددان در گفت وگو با خبرنگار ، بحث آب مجازی را یکی از چالش های جدید و بسیار تاثیرگذار در جامعه دانست و گفت: بحث آب مجازی به تازگی به عنوان مساله ای مهم در صنعت و کشاورزی مطرح شده که می تواند در سیاستگذاری های اصلی تاثیر گذار باشد.

او بیان نمود: در ایران متاسفانه به مصرف آب مجازی به اندازه کافی توجه نمی شود و مسئله ای است که مغفول مانده و نشان می دهد در این بخش ضعیف هستیم؛ از آب مجازی می توان به عنوان آب مصرف شده در تولید یک محصول در صنعت یا کشاورزی یاد کرد.

شقاقی شهری با بیان اینکه بیلان(تراز) سفره های زیرزمینی بسیاری از مناطق کشور منفی است بنابر این باید از کشت محصولات پر آب جلوگیری شود، ادامه داد: در تولید آب مجازی، بحث هزینه اقتصادی و مواد اولیه مطرح است که نیاز به یک تحلیل کارشناسی از زوایای مختلف دارد؛ باید برآورد شود که تولید یا وارد کردن آب مجازی برای کشور بهتر است. اگر بخواهیم برخی محصولات را وارد کنیم بحث امنیت در آن مطرح می شود که دیگر تنها با تحلیل اقتصادی حل نمی شود.

این اقتصاددان گفت: در تولید برخی محصولات مانند هندوانه میزان آب مجازی مصرفی بسیار بالاست از این رو در تولید این میوه نباید اصرار کرد؛ هندوانه یک محصول راهبردی مانند گوشت و برنج نیست و تولید آن نیاز به آب زیادی دارد و به مراتب واردات آن به صرفه تر است، اگر به سمت واردات برویم نشان می دهد به سمت تحلیل آب مجازی رفته ایم.

شقاقی شهری با اشاره به اینکه کشور های کم آب از جمله ایران می توانند با واردات برخی از مواد غذایی، میزان دسترسی خود را به منابع آب جهانی افزایش دهند، تشریح کرد: با توجه به بحران کم آبی و توزیع نامناسب آن در کشور، نیازمند مدیریت منابع آب به شیوه های نوین و کارا هستیم و توجه به این نکته ضروری است که اگر به شدت وابسته به واردات باشیم ممکن است امنیت غذایی تهدید شود.

او با بیان اینکه مصرف آب مجازی در ایران بسیار بالا است، گفت: برای جلوگیری از هدر رفت آب مجازی باید به فکر توسعه تجارت آن بود. در واقع با این کار می توان با تجارت آب مجازی و واردات محصولات آب بر، مقدار آب مورد نیاز برای تولید آن ها را ذخیره کرد.